داستان تکامل بشری

جالبترین ها را درباره تاریخ تکامل انسان از هومینیدها (نخستیان) تا هوموساپینس (انسان خردمند) بدانید.

کتاب The Story of the Human Body نوشته Daniel Lieberman

 

طبیعت به کندی پیش می رود. مقیاس اندازه گیری تکامل طبیعت هزاره است نه قرن. تکامل بدن انسان تاریخچه ای هزاران ساله دارد.

اما تاریخ اجتماعی و عصر دیرپایِ بیولوژیکی، حرکت سلسله وار خود را در عصر صنعتی شدن متوقف نمود. امروزه، زندگی به طرز شرم آوری به سمت رفاه و ثروت گرایش پیدا کرده است. ما خیلی زیاد می خوریم و خیلی کم ورزش و تحرک داریم.

این امر باعث عدم تناسب بین بدنِ ماقبل تاریخ ما و دنیای مدرنی که در آن زندگی می کنیم گردیده است. چاقی، دیابت و پوکی استخوان در کشورهای ثروتمند و پیشرفته درحال افزایش می باشند.

دنیل لیبرمن دیرین انسان شناس دانشگاه هاروارد می گوید: «اگر بخواهیم این وضعیت را تغییر دهیم باید دریابیم که بدن انسان واقعاً چگونه است و چطور تکامل یافته. داستان بدن انسان به ما در این قضیه کمک می کند.

تاریخ بسیار متغیر تکامل هموساپینس توسعه بشریت از منشأ اولیه اش در آفریقای مرکزی میلیون ها سال پیش تا جهان دفتری و اداری امروز را ترسیم می نماید.

در این چکیده کوتاه، موارد زیر را خواهید آموخت:

• انتخاب طبیعی و تغییرات زیست محیطی به چه صورت با یکدیگر تعامل دارند؛
• چرا حالت بدن می تواند شانس بقای یک گونه را تعیین کند؛
• چرا ظهور کشاورزی هم یک نعمت بود هم یک مصیبت.

 

تکامل برطبق منطق انتخاب طبیعی و سازگاری با محیط عمل می کند.

چارلز داروین کتاب خاستگاه گونه ها را در سال ۱۸۵۹ منتشر نمود. در میان مطالب این کتاب، نظریه ای وجود داشت که دنیا را تکان داد و نظریات مذهبی با سابقه چندین قرن درمورد تاریخچه بشریت را بطور کل از اعتبار ساقط کرد.

اما این کتاب معروف چه می گوید؟

اجازه دهید از مبانی آغاز کنیم.

طبق نظریه داروین، نیروی محرکه تکامل، انتخاب طبیعی است. به بیان ساده، آن دسته از اعضای یک گروه خاص که بهترین تطابق پذیری و سازگاری را با محیط داشته اند، توسط طبیعت «انتخاب» شده اند. به همین دلیل، بقا یافته و به تولید مثل ادامه می دهند.

انتخاب طبیعی را می توان به سه جزء مجزا اما مرتبط با یکدیگر، تقسیم نمود.

جزء اول، تغییرپذیری است. براساس این اصل، به عقیده داروین، هر موجود زنده ای از سایر اعضاء گروه خودش متمایز است.

مؤلفه بعدی، وراثت پذیری ژنتیکی است. هر موجود زنده ای صفات ژنتیکی خود را به فرزندانش انتقال می دهد.

مؤلفه سوم، موفقیت افتراقی تولیدمثلی می باشد. یک اصطلاح دهن پُرکُن است، اینطور نیست؟ به این معنا که موجودات مختلف تعداد متفاوتی زاد و ولد دارند و فرزندان آنها نیز به نوبه خود زاد و ولد می کنند.

انتخاب طبیعی معمولاً توسط انتخاب منفی رخ می دهد.

یعنی زمانی که یک موجود زنده دارای صفات قابل وراثت «منفی» می باشد. یک مثال خوب در این خصوص در انسان ها، اختلال ژنتیکی هموفیلی است. این خصوصیات شانس موفقیت تولیدمثلی را کاهش می دهند.

یک موجود زنده با صفات منفی نسبت به رقبای خود که صفات منفی را ندارند، شانس کمتری برای تولیدمثل دارد. به همین دلیل، این موجودات همانند افراد مبتلا به هموفیلی، شانس بقای کمتری دارند (البته باتوجه به علم مدرن پزشکی، این نظریه کمرنگ شده است!).

بنابراین، انتخاب منفی به نفع وضع کنونی است. بنظر می رسد همه چیز را به همان وضعی که هستند، نگه می دارد. موجودات زنده بدون صفات قابل وراثت جدید و قابل توجه از دور خارج می شوند.

این موارد لزوماً یک فرآیند بیولوژیکی بحساب می آیند. اما نقش محیط در این میان چیست؟

خب، وقتی تغییرات چشمگیر محیطی رخ می دهند، انتخاب طبیعی از یک ابزار متفاوت استفاده می کند: سازگاری.

سازگاری، نحوه توسعه صفات قابل وراثتی که به افراد در تطابق با محیط جدید کمک می کنند را مشخص می سازد. سازگاری هم به موجود زنده و هم به فرزندان آنها در رشد و بقا کمک می کند.

یک مثال خوب از یک تغییر محیطی بزرگ مقیاس که باعث این نوع تطابق پذیری تکاملی شده است، تغییر آب و هوا می باشد.

و این همان مخلص کلامِ نظریه تکامل داروین می باشد! در پاراگراف های بعدی، کمی دقیق تر شده و نحوه تطابق تاریخچه تکامل بدن انسان با این موارد را بررسی می کنیم.

راه رفتن روی دو پا، باعث شده انسان به شکلی که امروزه می بینیم، درآید. این مسئله هم باعث زیان و هم موجب یک مزیت بزرگ برای انسان شده است.

آنچه باعث تمایز ما از سایر موجودات سلسله حیوانات گردیده است، مغزهای بزرگ است یا شست های  متحرک ما؟

درواقع، شکل بدن ما، ما را از حیوانات دیگر متمایز ساخته است!

مسیر تکامل ما از لحظه ای شروع شد که نیاکانمان چهار دست و پا راه رفتن را متوقف کرده و با دو پا راه رفتن را آغاز نمودند. همین مسئله باعث شد که ما گونه غالب روی زمین لقب بگیریم.

اما این تغییرات براحتی رخ نداده اند. پذیرفتن این وجود دوپای جدید ما به بهای لگدمال شدن سایر توانایی ها تمام شده است.

شامپانزه ها را درنظر بگیرید. ۹۸ درصد ژن های ما با آنها مشترک است. دو درصد تنها می تواند یک تغییر کوچک را ایجاد کند، اما تفاوت بزرگی را بوجود می آورد. ما نسبت به خویشاوندان جنگل نشین خود، ضعیف تر، کندتر و کمتر چابک هستیم.

یک شامپانزه تنها دوبرابر یک انسان سریع نیست، بلکه می تواند اشیاء با وزن دو برابر بیشتر از آنچه که قوی ترین مردان و زنان می توانند بلند کنند را از جا بردارد. و عجیب تر اینکه درمقایسه با یک انسان، خیلی کوچک تر هستند!

خب پس می بینیم که واگرایی تکاملی ما از شامپانزه ها، نقاط ضعفی نیز داشته است. هرچند باید به مزایای مهم آن نیز اشاره نمود.

اولین مزیت روی دوپا راه رفتن، راندمان و بهره وری می باشد.

همانطور که دیدیم، سازگاری در طول دوره های مختلف تغییرات سریع زیست محیطی رخ می دهد. یعنی دقیقاً همان چیزی که هنگام خداحافظی با شامپانزه ها رخ داد. دوران تغییرات گسترده آب و هوایی.

خشکسالی ها بطور روزافزونی گسترش یافتند. اجداد ما مجبور بودند برای یافتن غذا مسافت های طولانی تری را طی کنند.

راه رفتن روی دوپا به یک مزیت متمایز تبدیل شد. اگر شامپانزه ها روی دوپا راه بروند، راه رفتن آنها اردک وار خواهد بود، چون فاصله پاهایشان از هم زیاد است. این مسئله انرژی زیادی از آنها می گیرد. پس عجیب نیست که آنها نمی توانند مسافت های طولانی را طی کنند (معمولاً کمتر از دو یا سه کیلومتر در روز جابجا می شوند).

درمقابل، لگن انسان در هنگام راه رفتن، تاحد زیادی غیرمتحرک است. میزان انرژی ای که یک شامپانزه برای طی کردن ۳۰۰۰ متر مصرف می کند، در انسان برای طی کردن حدود ۱۲ کیلومتر مصرف می شود!

این مسئله در زمان خشکسالی، تفاوت قابل توجهی را ایجاد نمود. از آنجاکه انسان ها می توانستند مسافت های طولانی را طی کنند، در یافتن غذای موردنیاز برای بقا و تولیدمثل بسیار موفق بودند.

تغییرات در عادات غذایی گام بزرگ دیگری در تبدیل شدن ما به انسان های مدرن به حساب می آید.

اجازه دهید کمی بیشتر به بررسی شامپانزه ها بپردازیم. یک شامپانزه بطور متوسط حدود نیمی از ساعات بیداری خود را به جویدن می گذراند. این امر تاحدی به چیزهایی که می خورند مربوط می شود. میوه پالم، انجیر وحشی و انگور، غذاهای مورد علاقه شامپانزه ها هستند. اما این میوه ها شبیه آنچه ما در فروشگاه های موادغذایی می بینیم نیستند. بلکه شیرینی کمتر داشته و فیبری تر هستند.

این بدان معناست که غذا خوردن برای آنها کار سختی است. درواقع، یک شامپازه برای اینکه اطمینان حاصل کند که به اندازه کافی غذا خورده است، باید حدود یک کیلوگرم غذا در هر ساعت مصرف کرده و دو ساعت بعد را صرف هضم آن نماید!

گام بعدی در سیر تکاملی انسان ها پس از آموختن راه رفتن روی دوپا، تغییر عادت غذایی بود. در این خصوص، اجداد ما صرف زمان زیاد برای جویدن میوه را متوقف نمودند.

استرالوپیتهکوس پیشگام این راه بود. این موجودات، انسان های نخستینی بودند که حدود ۴ میلیون سال پیش در افریقا حضور داشتند. مشهورترین استرالوپیتهکوس، لوسی است که حدود ۲/۳ میلیون سال پیش در اتیوپی کنونی می زیسته.

استرالوپیتهکوس ها با شامپانزه ها تفاوتی نداشتند (به جز یک استثناء). آنها درخصوص آنچه می خوردند، کمتر سختگیری می کردند.

این امر به آنها این اجازه را می داد که تنوع غذایی بیشتری داشته باشند. شواهد باستان شناسی نظیر فسیل دندان ها و آرواره نشان می دهد که این موجودات به ریشه ها، ساقه ها و بذرهای گیاهان علاقه داشتند.

این انسان های اولیه چیز دیگری نیز داشتند که به نفع آنها بود. رژیم غذایی آنها براساس مواد غذایی ای استوار بود که شامپانزه ها از خوردن آنها اجتناب می کردند.

این مسئله در زمان های قحطی و کمیابی بسیار حائز اهمیت بود. اکثر حیوانات غذاهای اصطلاحاً «جایگزین» برای مواقع اضطراری دارند. این غذاها براحتی قابل دسترس هستند اما به لحاظ ارزش غذایی در رده دوم قرار دارند و بنابراین حیوانات تنها در زمانی که نمی توانند غذاهای مورد علاقه خود را بیابند، آنها را مصرف می کنند. برای شامپانزه ها، این غذاهای جایگزین، ترکیبی از برگ ها، ساقه ها و گیاهان علفی می باشد.

اجداد استرالوپیتهکوس ما تمایل داشتند در جنگل هایی زندگی کنند که درختان میوه ای کمتری نسبت به جنگل های ترجیح داده شده توسط شامپانزه ها داشتند. این بدان معناست که کمبود مواد غذایی بسیار شایع بود. درنتیجه، آنها مجبور بودند بیشتر از شامپانزه ها به غذاهای ثانویه روی بیاورند.

و اینکه، به نوبه خود یک روش جدید زندگی را بوجود آوردند. استرالوپیتهکوس های گرسنه در جستجوی غذا، شروع به کندن زمین کردند. آنها ریشه ها، غده ها و پیازهای خوشمزه پرکالری را یافتند که ارزش غذایی بسیار بیشتری نسبت به میوه ها داشتند.

و این مسئله ما را به موضوع بعدیمان سوق می دهد: نه تنها آنچه می خوریم مهم است، بلکه روشی که آنرا می یابیم نیز اهمیت دارد.

اولین اجداد انسانی قابل تشخیص ما، شکارچی-جمع کننده بودند.

چقدر در طول زمان باید به عقب برگردیم تا به یک جد انسانی قابل تشخیص خود برسیم؟

خب، حدود ۹/۱ میلیون سال پیش، هومو ارکتوس روی زمین پا گذاشت. این گونه از انسان های باستانی بسرعت در افریقا و اوراسیا تکثیر یافتند. موفقیت آنها به سبک زندگی ای بود که ابداع کرده بودند. این انسان ها، اولین شکارچی-جمع کننده بودند.

شکار کردن و جمع کردن به چه معناست؟

لزوماً، این روش برمبنای چهار مؤلفه می باشد: شکار گوشت، جمع آوری گیاهان خوراکی، فرآوری غذا و همکاری.

هومو ارکتوس به معنای «انسان راست قامت» می باشد. این نام اشاره به حالت بدن انسان ها دارد و به آنها اجازه می دهد به شکلی که می بینیم، زندگی کنند. هومو ارکتوس در قالب یک بدن بلند و باریک و پاهای کشیده به همراه استخوان های ضخیم، تکامل یافته است. مواجهه حداقل با خورشید، سازگاری ایده آلی برای طی مسیرهای طولانی، به وجود آورده است.

این انسان های اولیه همچنین تعداد غدد عرق بیشتری داشتند که باعث خنک شدن پوستشان می شد و همینطور یک بینی کشیده که هوای مورد تنفس را مرطوب ساخته و تنفس را در ریه ها آسان تر می ساخت.

این صفات به این معنا بودند که طی مسافت های زیاد برای جستجوی گیاهان خوراکی، امکانپذیر بود. این صفات همچنین هومو ارکتوس را به یک ورزشکار قدرتمند تبدیل کردند. بطور تخصصی تر، این انسان اولیه یک دونده فوق العاده مسیرهای طولانی بود (بخش مهمی در فرآیند شکار).

فرآوری غذا، بخش دیگری از موفقیت این انسان های نخستین بود.

یک شامپانزه بیش از ۱۱ ساعت زمان صرف جویدن یک کیلو گوشت میمون می کند. درواقع، این زمان بسیار بیشتر از وقتی است که برای شکار صرف می شود. هومو ارکتوس یک راه حل هوشمندانه را ابداع کرد. با استفاده از ابزاری نظیر سنگ های تیز، گوشت را به قطعات کوچک ترِ قابل گاز زدن برید و توانست زمان بیشتری را ذخیره و برای کارهای دیگر صرف نماید.

ابزار سنگی برای اهداف دیگر نیز به کار گرفته شدند. برای کوبیدن غده های گیاهی و گوشت ها نیز فوق العاده کاربردی بودند. این کار باعث بدست آوردن کالری بیشتر و هضم مؤثرتر غذا گردید.

ویژگی متمایز کننده ی دیگرِ انسان های اولیه، همکاری و تقسیم کار بود.

یک هومو ارکتوس مادر نمی توانست هم خودش و هم کودکش را تنها با مواد غذایی گیاهی سیر کند. اما وقتی مردها شروع به شکار کردند، کالری بیشتری برای تکمیل این جیره غذایی ناقص در اختیار آنها قرار گرفت.

تقسیم کار بطورکامل اجداد ما را از سایر نخستی سانان متمایز ساخت. شامپانزه ها غذای خود را با دیگران تسهیم نمی کنند. در مقابل، شکارچی-جمع کننده های اولیه منابع حیاتی را با همسران خود و جامعه ای که به آن تعلق داشتند، به اشتراک گذاشتند.

بسیاری از سازگاری هایی که ما را به این شکل امروزی درآورده اند، طی عصر یخبندان رخ داده اند.

سبک زندگی شکارچی-جمع کننده، منابع غذایی جدید و بهتری را در اختیار نیاکان اولیه ما قرار داد. و به آنها این امکان را داد که از محل سکونت اولیه خود در افریقای مرکزی به سایر نقاط دنیا گسترش یابند. با گسترش تدریجی به سمت شمال، حدود ۸/۱ میلیون سال پیش به کوه های قفقاز رسیدند.

دسترسی به کالری بیشتر، بدن آنها را بشدت تغییر داد و مغزهای آنها توسعه بیشتری یافت. که البته نتیجه خوبی داشت. عصر یخبندان که حدود ۶/۲ میلیون سال پیش شروع شد، تا همین چند وقت پیش ادامه داشت (درواقع، تنها ۱۱۷۰۰ سال پیش تمام شد!). دوران سختی که تعداد بیشماری معمای حل نشده باقی گذاشت. تعداد بیشتر سلول های خاکستری، مسیر درستی را انتخاب کرده بودند.

اما مغزهای بزرگ تنها صفتی نبود که انسان های این دوره را متمایز می ساخت. اجداد عصر یخبندان ما، رشد کند و بدن های چاقی را توسعه دادند.

اجازه دهید با مغزها شروع کنیم. چقدر بزرگ تر شده اند؟ خب، برای اینکه درکی از مقیاس داشته باشیم، باید بدانیم که شامپانزه ها قبلاً مغزهایی با اندازه غیرمعمول بزرگ داشتند، اساساً دوبرابر آنچه از مغز پستانداران انتظار دارید. در پایان این دوره، مغز انسان ها، سه برابر بزرگتر از مغز شامپانزه ها بود.

قبلاً مشاهده نمودیم که آموختن راه رفتن روی دو پا برای انسان ها هم مزیت داشت و هم مشکل. همین مسئله درمورد توسعه مغز انسان نیز صدق می کند. از آنجا که اجداد ما مغزهای بزرگی داشتند، رشد آنها کند بود.

زیرا مغز برای عملکرد صحیح خود به میزان انرژی خیلی زیادی نیاز دارد؛ همچنین زمان خیلی بیشتری برای توسعه و رشد مغز نیاز است. مغز یک شامپانزه تنها سه سال طول می کشد تا به بلوغ می رسد. درمقابل، مغز نوزاد انسان در سن هفت سالگی، کاملاً توسعه خواهد یافت.

و رشد کند نیز انرژی بَر است، درواقع، یک انسان تقریباً دو برابر یک شامپانزه کالری مصرف می کند تا به سن بلوغ برسد.

اندازه مغز انسان نیز نیاز ما به ذخیره چربی را تعیین می کند.

مغز باید بطور دائم با منابع انرژی تغذیه شود. حتی وقفه های کوتاه در تأمین قند خون که تنها یک یا دو دقیقه به طول می انجامند می توانند باعث آسیب جبران ناپذیر در مغز گردند.

بنابراین، اندوختن و ذخیره انرژی مازاد، تأثیر بسیار زیادی دارد. بدن انسان برای انجام دقیق این کار، چاق شد.

این امر نیز به نوبه خود ما را بیشتر به سمت انسان مدرن سوق می دهد. در مطلب بعدی، درمورد هوموساپینس خواهیم آموخت.

هوموساپینس به لطف فرهنگ برترش سایر گونه های انسان را از دور خارج نمود.

انسان مدرن، هوموساپینس حدود ۲۰۰ هزار سال پیش در آفریقای سیاه ظهور کرد. این گونه بسرعت گسترش یافت. از حدود ۳۰ هزار سال پیش، انسان های مدرن در همه قاره ها زندگی می کردند.

اجداد بشر امروز از یک گروه بسیار کوچک منشأ می گیرند. جمعیت هوموساپینس که ما به عنوان یک گونه از آن برآمده ایم، تنها ۱۴ هزار نفر را تشکیل می داد. برای جمعیت های غیر آفریقایی، این رقم کوچک تر نیز بود: این جمعیت تنها ۳ هزار جد مشترک دارد!

خب چه چیزی انسان های مدرن را از انسان های باستانی جدا نموده است؟

در یک کلام، رفتار.

درواقع، تفاوت های آناتومیکی بین انسان های اولیه و ما خیلی کم هستند.

مغز ما گردتر است، صورتمان ممکن است کوچکتر باشد و ما چانه داریم، اما منطق تکاملی این تغییرات مشخص نیست.

سیستم صوتی ما نیز متفاوت است. این یک برتری نسبت به سایر گونه های انسانی بحساب می آید که باعث می شود نسبت به سایر انسان های نخستین یا شامپانزه ها، صوت بسیار واضح تری داشته باشیم.

اما این رفتار است که تفاوت ها را بارز می سازد.

شواهد باستان شناسی از سایت های آفریقا که به ۷۰ هزار سال پیش برمی گردد نشان می دهد که هوموساپینس فواصل طولانی را طی می کرده است که این مسئله تنها زمانی امکانپذیر خواهد بود که این گونه شبکه های اجتماعی بزرگ و پیچیده ای را توسعه داده باشد.

عامل تمایز بعدی، فرهنگ است. مکان هایی در افریقای جنوبی نشان می دهند که هوموساپینس های اولیه هنرهای نمادین را به نمایش می گذاشتند، صفتی که عملاً در سایر گونه های انسان ناشناخته بود.

انسان های مدرن حدود ۵۰ هزار سال پیش شروع به شکوفا شدن نمودند. یعنی زمانی که عصر دیرینه سنگی زبرین آغاز شد. یک فرهنگ جدید پدیدار شد و بسرعت آفریقا و اوراسیا را فرا گرفت.

آنچه باعث متمایز شدن این دوره نسبت به دوره های قبلیِ توسعه گردید، استفاده از ابزار بود.

در دوره های قبلی، ابزار هنرهای دستی ساخته شده از سنگ، یک فرآیند سخت و پرزحمت بود. با این حال، ابزارسازان دوره پارینه سنگی زبرین نحوه ساخت تیغ های سنگی نازک و بلند را آموختند. این ابزار به آنها امکان ساخت انواع مختلفی از وسایل همه کاره با شکل های مختص به خود را می داد.

تغییرات عادات غذایی نیز مؤثر بود. پرندگان، غذاهای دریایی و پستانداران کوچک، آیتم های همیشگی منوی غذایی هوموساپینس بودند که باعث شد زندگی تا حد زیادی راحت تر گردد. شکار حیوانات بزرگ یک فرآیند خطرناک و خسته کننده بود.

همه این عوامل باعث شد که اجدادمان از رقبای خود در خانواده هومو ازجمله خویشاوندان نئاندرتال خود پیشی بگیرند.

ظهور کشاورزی به انفجار جمعیتی منجر شد و همچنین قحطی و بیماری را نیز بهمراه آورد.

بوم شناس امریکایی، جارد دایموند، کشاورزی را «بدترین اشتباه در تاریخ نژاد انسان» برمی شمارد. ترک شیوه زندگی شکارچی-جمع کننده و تبدیل زمین به مزرعه، درواقع برای اجداد ما مزیتی در پی نداشت. کشاورزی یک دستاورد کمرشکن است و رژیم غذایی کشاورزان نسبت به پدرانشان که به جستجوی غذا می پرداختند، بسیار بدتر بود.

پس چرا به این کار روی آورد؟ خب، کشاورزی مزایایی نیز داشت. از همه مهم تر اینکه یک منبع غذایی قابل اعتماد برای یک جمعیت درحال رشد به وجود آورد.

وقتی حدود ۱۱۷۰۰ سال پیش، عصر یخبندان به پایان رسید، آب و هوای جهان پایدار شد و شروع به گرم شدن کرد. این شرایط برای کشاورزی، ایده آل بودند و حدوداً در همین زمان، اجداد ما شروع به کاشت محصولات کشاورزی نمودند.

کشاورزی بطور مستقل، در چندین نقطه در دنیا ظهور یافت. برنج و ارزن، توسط کشاورزان در مرکز مهم کشاورزی یعنی دره های رودخانه های یانگ تسه و زرد در چین حدود ۹۰۰۰ سال پیش کشت شدند. پرورش دهندگان ذرت در امریکای مرکزی، کشاورزان گوجه فرنگی در کوه های آند و ساکنان آفریقای جنوبی منطقه صحرا که سورگوم، ارزن و برنج پرورش می دادند، دیگر پیشگامان عرصه کشاورزی به حساب می آیند.

کشاورزی پاسخی به فشار موجود بود. با گرم شدن زمین، جمیعت انسان ها بسرعت افزایش یافت. کشت محصولات کشاورزی در ابتدا راهی برای تکمیل رژیم غذایی گروه کشاورزان-جمع کنندگانی بود که امروزه تعدادشان بسیار افزایش یافته است و نیاز به غذای بیشتری دارند.

این امر باعث ایجاد یک حلقه بازخورد گردید. تولید غذایِ مازادِ نیاز به این معناست که جمعیت بازهم افزایش می یابد. و اینکه کشاورزی نیز به نوبه خود برای رفع نیازهای غذایی انسان های اولیه، اهمیت بیشتری پیدا کرد.

درنهایت، کشاورزی همه توجهات را به خود جلب نمود. کشاورزان اولیه همچنان به شکار ادامه می دادند. اما هزار سال بعد از ظهور کشاورزی، شکار تاحد زیادی ترک شد. گاو، گوسفند، بز و خوک همگی اهلی شده و وارد فرآیند کشاورزی شدند.

کشاورزی می تواند منبع مطمئنی از کالری فراهم آورد، اما باعث خشکسالی و بیماری نیز می گردد.

بسیاری از کشاورزان بر رژیم های غذایی محدود چند ماده اساسی مانند گندم یا ذرت متکی بودند. این غذاها رسپی مطمئنی برای کمبود عناصر غذایی و بیماری هایی مانند اسکوربوت، گواتر و کم خونی بشمار می آیند.

اتکاءِ بیش از حد بر تعداد اندکی از محصولات کشاورزی همچنین باعث شد که کشاورزان درمعرض خشکسالی و کمبود غذا قرار گیرند. حتی وقتی کشاورزان شروع به ذخیره مازاد محصولات برای روز مبادا نمودند، این مواد بسرعت و بواسطه برداشت های ضعیف متوالی یا جنگ، کاهش یافتند. درنتیجه، خشکسالی های وحشتناک بوجود آمدند.

با رشد سریع جمعیت کشاورزان، بیماری ها در بین آنها شیوع پیدا کرد. جذام، سل، انفولانزا، آبله، طاعون و سایر بیماری هایی که برای کشاورزان-جمع کنندگان ناشناخته بودندف در بین کشاورزان شایع شد.

انقلاب صنعتی اثر چشمگیری بر زندگی انسان داشت.

انقلاب صنعتی با اختراع ماشین هایی که قادر به تولید انبوه انواع کالاها بودند، آغاز گردید. انقلاب صنعتی برای اولین بار در قرن هجدهم و در انگلستان رخ داد. سپس، به آرامی در همه جای زمین گسترش یافت.

قبل از ظهور عصر صنعتی، جمعیت دنیا حدود یک میلیارد نفر بود. امروزه، هفت میلیارد نفر روی زمین زندگی می کنند و اکثر آنها ساکن شهرها می باشند. سیاره ما به این شکل نبوده است.

اما تغییرات ایجاد شده بواسطه انقلاب صنعتی، تغییرات خوبی نبودند. درواقع، انقلاب صنعتی در ابتدا، سرمنشأ مشکلات بی سابقه ای بود.

صنعتی شدن به این معنا بود که زندگی برای اکثر مردم محلی برای تقلا و کشمکش بود. دستمزد پایین بود، ساعات کار طولانی و کارفرمایان اغلب آشکارا ظلم می کردند. کارگران معمولاً روزی ۱۲ ساعت در شرایط بسیار خطرناک کار می کردند. این شرایط هم برای بزرگسالان و هم برای کودکان وجود داشت.

در قرن نوزدهم و بیستم، اوضاع رو به بهبود گذاشت. قانون کارخانجات انگلیسی در سال ۱۸۰۲ به تصویب رسید و پس از آن، به کارگیری کودکان زیر ۱۳ سال به مدت ۸ ساعت در روز، غیرقانونی اعلام شد. نوجوانان زیر ۱۸ سال نیز اجازه کار بیش از ۱۲ ساعت در روز را نداشتند.

شرایط کار در دنیای توسعه یافته، تا حد زیادی بهبود یافت، اما کشورهای درحال توسعه همچنان از این قاعده عقب بودند. کارکنان چینی دائما ۹۰ ساعت در هفته کار سخت و طاقت فرسا می کردند.

اگر عصر صنعتی در ابتدا برای بسیاری از افراد با مشقت همراه بود، اما دوران پیشرفت قابل توجهی نیز پشت سر گذاشته شد. پیشرفت ها در پزشکی و بهداشت، زندگی انسان ها را بطور چشمگیری بهبود بخشید.

یکی از مهم ترین اکتشافات توسط شیمیدان فرانسوی، لویی پاستور صورت گرفت. شاهکار او پس از اینکه توسط شراب سازان در سال ۱۸۶۵ برای متوقف کردن تبدیل شراب هایشان به سرکه، به کار گرفته شد، صورت پذیرفت.

او با بررسی مواد متوجه شد که باکتری های هوازاد باعث خراب شدن شراب می شوند. او همچنین دریافت که گرم کردن مشروبات تا ۶۰ درجه سانتیگراد باعث حذف باکتری ها می شود. پاستوریزاسیون به عنوان روشی برای کشتن میکروب ها و باکتری های خطرناک در مواد غذایی، متولد شد.

کشف پاستور زمینه ساز ظهور یک رشته علمی جدید به عنوان میکروبیولوژی شد. این کشف، درک ما از بسیاری از میکروب های خطرناک را متحول ساخت و مسیر را برای توسعه واکسن ها جهت پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری های عفونی رایج مانند سیاه زخم و هاری هموار ساخت.

اما این شیمیدان فرانسوی تنها نبود. صدها نوآوری دیگر نیز رخ داد. برای مثال، توالت های مدرن، پنی سیلین و تبرید زندگی میلیون ها نفر را در دنیا بهبود داد.

بخاطر پیشرفت هایی شبیه این است که ما امروزه نسبت به قبل، بیشتر عمر می کنیم و راحت تر زندگی می کنیم. اما راحتی یک کالای فاقد کیفیت نیست. همانگونه که در مطالب بعدی خواهیم دید، ما زندگی را به روش های مختلفی برای خودمان آسان ساخته ایم. مرگ و میر درحال کاهش است اما عوارض جانبی رو به افزایش دارد.

زندگی مدرن به طرز شرم آوری به سمت رفاه و ثروت گرایش پیدا کرده است و بدن های ما در سازگاری با این شرایط تلاش می کنند.

بدن انسان، محصول میلیون ها سال تکامل کُند است. اما پس از انقلاب صنعتی، زمان برای ما بسرعت درحال حرکت است. بدن هایمان برای سازگاری با سرعت تغییرات اجتماعی درتلاش می باشند.

این وضعیت به شرایطی منجر شده است که اصطلاحاً به آن بیماری عدم تطابق می گویند. این بیماری بواسطه تناقض بین زندگی مدرن و بدن های ماقبل تاریخمان ایجاد شده است.

چاقی یک مثال خوب برای این مسئله است. امروزه، حدود دو سوم افراد بالغ در جهان توسعه یافته، اضافه وزن دارند.

چرا؟

در یک کلام، کالری ها. در بخش اعظمی از تاریخ حیات بشر، ما در تلاش برای یافتن کالری کافی برای ادامه زندگی بوده ایم. در جامعه کنونی، عکس این قضیه صادق است.

قند را درنظر بگیرید. ارزش نیم کیلو قند، یک پنجم ارزش آن در یک قرن پیش است. درواقع، غذاهای کربوهیدارتی که سرشار از قند و نشاسته هستند معمولاً ارزان ترین مواد غذایی بشمار می روند که می توانید در قفسه های سوپرمارکت ها پیدا کنید.

این مسئله یک مشکل بحساب می آید زیرا ما به گونه ای تکامل یافته ایم که به این نوع مواد غذایی گرایش داریم. این مواد غذایی پر از گلوکز (یک منبع انرژی مهم وقتی که کالری به میزان کمی در دسترس باشد) هستند. این همان چیزی است که اگر یک روز کشاورزی یا شکار پیش رو داشته باشید، نیاز خواهید داشت.

اما گلوکز وقتی به مقدار خیلی زیاد مصرف شود، برای بدن، سمی است. بدن باید تمام مدت کار کند تا مقادیر گلوکز را کاهش دهد. اغلبِ گلوکز بصورت چربی ذخیره می شود.

کربوهیدارت هایی که براحتی جذب می شوند، در بدن به شکل سخت باقی می مانند. بهترین کاری که بدن می توان با کربوهیدارت ها انجام دهد، این است که آنها را به صورت چربی احشایی (یک نوع چربی ژل مانند که اطراف اندام های اصلی تجمع می یابد) ذخیره نماید.

و همین دلیل بیماری عدم تطابق است.

سلول های چربی احشایی نسبت به سایر سلول ها، به لحاظ متابولیکی، فعال تر هستند. این سلول ها انرژی را راحت تر ذخیره و رها می سازند.

اما وقتی سلول ها، اسیدهای چرب را راها می کنند (و این کاری است که اغلب اوقات انجام می دهند) به سمت کبد منتقل می شوند. وقتی که در آنجا ذخیره شدند، شروع به آسیب رساندن به توانایی اندام ها در تنظیم گلوکز خون می نمایند. نتیجه، «کبد چرب» است، یک شاخص مهم برای بیماری متابولیسمی.

این بیماری به دیابت نوع ۲ منجر می شود. درواقع، افزایش هفت برابری موارد این بیماری بین سال های ۱۹۷۵ تا ۲۰۰۵ رخ داده است. سایر خطرات عبارتند از بیماری قلبی و تصلب شرایین.

اما فراوانی که شاخصه زندگی مدرن است، تنها دلیل بیماری به شمار نمی رود. عامل مهم دیگر که در مطلب بعدی خواهیم دید، عدم تحرک است.

سلامت ما زمانی می تواند به خطر بیافتد که از بدن هایمان برای انجام کارهایی که برای آن طراحی شده است، استفاده نکنیم.

وقتی فضانوردان از فضا برگشتند، باید استخوان های پایشان را تحت فشار راه رفتن از لرزش حفظ می کردند. این یک مثال فوق العاده برای یک حقیقت هر روزه است: اگر از چیزی به اندازه کافی استفاده نکنیم، توانایی استفاده از آن را به کل از دست خواهیم داد.

به همین دلیل، فعالیت فیزیکی بسیار حائز اهمیت است.

هر وقت حرکت می کنیم، استخوان هایمان تا حدی تغییر شکل می دهند. این مسئله باعث ایجاد سیگنالی در مغزهایمان می شود که بدن هایمان را درمورد آنچه باید ترمیم کنیم، آگاه می سازد. نتیجه نهایی این است که استخوان هایمان شروع به رشد مجدد کرده و ضخیم تر و قوی تر از قبل می شوند.

این مسئله بخصوص در زمان کودکی صادق است. اگر کودکان به اندازه کافی فعالیت بدنی نداشته باشند، استخوان هایشان به اندازه کافی تحت فشار نخواهند بود. این بدان معناست که آنها آنگونه که باید، توسعه نیافته و تا آخر عمر شکننده باقی می مانند.

اما فعالیت فیزیکی صرف نظر از سن و سال، یک فرآیند حیاتی است. اگر بزرگسالان تحرک کافی نداشته باشند، در معرض خطر ایجاد شرایطی مانند پوکی استخوان قرار می گیرند، بیماری ای که در آن، استخوان ها تحلیل رفته و بشدت شکننده می شوند. استخوان های اسفنجی، مانند مهره ها و زانوها بخصوص نسبت به این مسئله آسیب پذیر هستند.

کهولت سن نیز نقش مهمی در این زمینه دارد. با بالا رفتن سن، میزان ترمیم استخوانی ما کاهش می یابد. پوکی استخوان در نتیجه کند شدن این فرآیند ترمیم می باشد.

عدم تحرک و همینطور کمبود ویتامین D و کلسیم، همگی باعث افزایش خطر می شوند. این امر باعث بروز بیماری عدم تطابق می گردد.

موضوع بهداشتی دیگر که می تواند به عدم فعالیت بدنی مربوط شود، مشکل رایج اجبار در کشیدن دندان عقل است.

آرواره و صورت برای توسعه مناسب باید تحت فشار قرار گیرند. این مسئله برای انسان های اولیه با توجه به رژیم غذاییشان، مشکل ساز نبود. همانطور که مشاهده کردیم، آنها غذاهایی با فیبر بالا مصرف می کردند که نیاز به جویدن طولانی مدت داشت.

اما غذایی که هوموساپینس مدرن مصرف می کند، بطورکلی شرایط را متفاوت نموده است. غذاهای بشدت فرآوری شده در همه جا وجود دارند. و این بدان معناست که آرواره های ما اغلب کاری که برای توسعه مناسب نیاز است را انجام نمی دهند. در نتیجه، آرواره های ما به اندازه کافی بزرگ نیستند که همه دندان هایمان را تحمل نمایند.

همچنین شواهد مستدلی وجود دارد که این یک مشکل جدید برای بشر بحساب می آید. بومیان استرالیایی که با رژیم غذایی غربی رشد نموده اند، آرواره های کوچک تری داشته و با مشکلات دندانی مواجه هستند. در مقابل، افراد مسن تر این جمعیت که با رژیم غذایی سنتی تطبیق یافته اند، این مشکلات را نداشتند.

تحصیل و درمان نمی تواند از بیماری عدم تطابق جلوگیری کند، اما می تواند محیط ما را تغییر دهد.

جامعه مدرن، محیط هایی را خلق نموده است که با بدن های ما تناسب ندارند. از آنجا که ما با جهان پیرامونمان تطابق نداریم، به بیماری های عدم تطابق نظیر دیابت نوع ۲ و پوکی استخوان مبتلا می شویم.

بنابراین، خیلی عجیب نیست که حدود ۲۰ درصد GDP ایالات متحده صرف خدمات درمانی می شود. اما حمله بهتر از دفاع است. از بروز حدود ۷۰ درصد همه بیماری ها می توان با ورزش منظم و خوردن غذاهای سالم، جلوگیری نمود.

یک مطالعه به دقت تحت کنترل در سال ۱۹۹۵ انجام شد. این مطالعه نشان داد که کمک کردن به تناسب اندام آمریکایی هایی که به افزایش وزن دچار هستند، میزان بیماری های قلبی عروقی را به نصف کاهش می دهد!

اگر یک برنامه مشابه در تمام کشور اجرا می شد، یک معجزه رخ می داد. اطمینان از اینکه همه آمریکایی ها فعالیت فیزیکی کافی داشته، غذای خوب خورده و دخانیات استعمال نمی کنند، باعث صرفه جوییِ بطور تخمینی ۵۸ میلیارد دلار فقط در درمان بیماری های قلبی خواهد شد.

اما یک مشکل وجود دارد: تغییر عادات انسان ها، دشوار است.

در مطالعه ای دیگر مشخص شد که مشارکت کنندگان مقدار کل فعالیت بدنی متوسط خود را تنها تا ۸ درصد پس از یک دوره سلامتی ۱۵ هفته ای، افزایش دادند. و فعالیت های شدید در آنها کاهش یافته است.

نتایج وقتی درمورد تغذیه سالم بررسی شدند، خوب نبودند. مشارکت کنندگان تنها ۴ درصد میوه و سبزیجات بیشتر و ۸ تا ۱۱ درصد غلات بیشتر مصرف کردند.

پزشکی مدرن می تواند شگفتی خلق کند. اما در جلوگیری از بیماری های عدم تطابق خیلی مؤثر نیست. زیرا رفع دلایل زیستی دشوار و درمان آنها پرخطر است.

پس چه باید کرد؟

تغییر دادن محیطمان می تواند بهترین گزینه برای درمان بیماری عدم تطابق باشد.

دولت می تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند. تحت قانون درآوردن تبلیغات غذاهای آماده و منع نوشیدنی های گازدار از مدارس می تواند مردم را به زندگی سالم تر تشویق نماید. گزینه دیگر می تواند ممنوع کردن بازاریابی غذاهایی باشد که به عنوان «بدون چربی» تبلیغ می شوند، درحالیکه کاری که می کنند این است که قند را جایگزین چربی می نمایند.

و اینکه، محیط زندگی نیز مؤثر است. ساخت ساختمان هایی که مردم را به استفاده از پله به جای نردبان تشویق نماید، باعث می شود که افراد تحرک را وارد برنامه روزانه خود نمایند.

اما پس از هر دوره ای، یک مسئله مشخص باقی می ماند: تغییر جهان پیرامونمان به گونه ای که با بدن هایمان متناسب باشد، به ما در زندگی سالم تر و شادتر کمک خواهد کرد.

خلاصه نهایی

پیام کلیدی این چکیده:

شکل گیری بدن انسان، به معنای واقعی کلمه، میلیون ها سال به طول انجامیده است. اما جهان به این کندی پیش نرفته است. پس از ظهور عصر صنعتی، بدن های ماقبل تاریخمان بطور روز افزونی با محیط پیرامونمان عدم تطابق پیدا کردند. این برای سلامتی ما خوب نیست. اگر بخواهیم بهتر زندگی کنیم، باید گوش دادن به بدنمان را شروع کرده و از آن برای انجام کارهایی که برای آنها توسط طبیعت طراحی شده است، استفاده کنیم.

توصیه های کاربردی:

سعی کنید پابرهنه بدوید.

انسان ها توسط طبیعت به گونه ای طراحی شده اند که بتوانند مسیرهای طولانی را بدوند. کفش های دوی مدرن بسیار خوب هستند، اما می توانند به آسیب و صدمه منجر شوند. زیرا اعصاب پاهایمان را تحلیل برده و بدن هایمان را نسبت به آسیب مستعد می سازند. بنابراین، چرا با پای برهنه ندویم؟ این کار باعث می شود که مانند توپ های فنری پاهای خود را زمین گذاشته و بردارید، بجای اینکه از پاشنه پا استفاده کنید. این یک روش عالی برای جذب نیروی ضربه هایی است که می توانند به پاها و ستون فقراتتان بمرور زمان آسیب وارد کنند.

بازخوردی دارید؟

ما قطعاً مشتاق شنیدن نظرات شما درباره‌ی مطالبمان هستیم. فقط کافی است یک ایمیل با نام این کتاب به عنوان subject به remermber@cfbk.ir بفرستید و افکار خودتان را با خانواده کافه کتاب در میان بگذارید!

پیشنهاد مطالعه بیشتر: ماهی درونتان نوشته نیل شوبین

کتاب ماهی درونتان برمبنای یافته های دیرینه شناسی، ژنتیک و زیست شناسی توسعه ای، تاریخ تکاملی بدن انسان را شرح داده و مبدأ آن را ماهیان معرفی می کند. نویسنده نشان می دهد که مطالعه فسیل ها، ژن ها و توسعه جنینی چگونه می تواند به ما در درک گذشته تکاملی و پیچیده مان کمک نماید.